Wat is een wortelkanaalbehandeling ? (endo)

Een wortelkanaalbehandeling ook wel zenuwbehandeling of endodontische behandeling genoemd, is een behandeling waar vervelende en pijnlijke verhalen over worden verteld. Maar de vraag is of dit wel terecht is. De behandeling wordt in principe onder verdoving uitgevoerd en kan vaak pijnloos uitgevoerd worden. Slechts in enkele gevallen bij een acute ontsteking of abces (dikke wang) is het niet mogelijk om volledig pijnloos te werken.

Wortelkanaalbehandeling in detail

Een wortelkanaalbehandeling kan om verschillende redenen uitgevoerd worden. Een veel voorkomende situatie is die met hevige kiespijn. Het levende deel (pulpa) van de tand/kies is dan dermate ontstoken (pulpitis) dat de tandarts de zenuw verwijdert om de patiënt van de pijn af te helpen. Door de wortelkanaalbehandeling wordt het afsterven van de pulpa niet afgewacht en kan een mogelijke ontsteking rondom de wortelpunt voorkomen worden. De wortelkanaalbehandeling heeft ook een iets betere prognose als er zich nog geen bacteriën diep in het wortelkanaal hebben gevestigd.

Stift als houvast

In sommige gevallen heeft de kroon van een tand niet genoeg houvast meer om een vulling of een kroon op te kunnen maken. Na een wortelkanaalbehandeling kan het kanaal gebruikt worden om een stift in te plaatsen, welke als houvast dient voor de vulling of kroon. Een wortelkanaalbehandeling is ook noodzakelijk als de pulpa reeds afgestorven is, of als er een wortelpuntontsteking aanwezig is, zoals in de onderstaande afbeelding.

Bacteriën verwijderen

De wortelkanaalbehandeling is er dan op gericht de bacteriën uit het wortelkanaal te verwijderen en natuurlijk om te voorkomen dat ze daar weer in binnendringen. Na het schoonmaken van de wortelkanalen zal ook de ontsteking rondom de wortelpunt kunnen genezen en het bot weer kunnen teruggroeien. Een wortelkanaalbehandeling wordt een endodontologische behandeling of kortweg endo genoemd.

Behandeltijd loopt uiteen

Wortelkanaalbehandelingen kunnen uiteen lopen van vrij makkelijk, bij bijvoorbeeld een voortand met één kanaal tot zeer moeilijk bij een bovenkies met vier kanalen en kromme wortels. De gemiddelde behandeltijd kan uiteen lopen van ongeveer een half uur tot anderhalf/tweeënhalf uur, afhankelijk van de moeilijkheidsgraad. Meestal wordt in de eerste zitting in korte tijd de kanaalbehandeling alleen gestart (endostart) en de patiënt van de pijn verlost, waarna een langere afspraak gemaakt kan worden voor het afmaken van de behandeling.

Rubberdam ook wel Cofferdam genoemd

De behandeling zal over het algemeen plaatsvinden met behulp van een rubberdam. Door een klemmetje op een tand/kies te plaatsen kan er een rubberlapje achter gespannen worden, waardoor een tand of kies geïsoleerd kan worden van de rest van de mondholte. Het voordeel hiervan is onder andere dat er geen speeksel (dus bacteriën) in de wortelkanalen kan komen tijdens de behandeling, maar ook dat er niet snel spoelmiddel en/of vijltjes in de mond kunnen vallen.

Vijlen tijdens een wortelkanaalbehandeling

De tandarts zal een opening in de tand of kies moeten maken, zodat de wortelkanalen goed toegankelijk worden. In de afbeelding bovenaan dit onderwerp is schematisch een geopende kies te zien met een vijltje in een van de wortelkanalen, in de bovenstaande foto is dezelfde situatie weergegeven tijdens een wortelkanaalbehandeling. Na het openen en opzoeken van de kanalen, moeten deze ruimer en schoongemaakt worden. Het ruimer maken van de kanalen wordt gedaan met verschillende soorten vijltjes met een verschillende vorm en dikte. Sommige vijltjes worden door de boor aangedreven (roterend), andere worden met de hand gebruikt.

Verschillende vijlen bij een wortelkanaalbehandeling

Op de röntgenfoto kan de tandarts schatten hoe ver het vijltje in het wortelkanaal gestoken moet worden. Dit controleert hij met een lengtefoto, waarvan een voorbeeld hierboven te zien is. De wortel moet tot bijna aan de wortelpunt (apex) worden gevijld en gereinigd, mocht uit de lengtefoto blijken dat de de lengte tekort of te lang is dan kan deze worden aangepast. Tussen het vijlen door wordt gespoeld met een verdunde chloor-oplossing, dit zal de bacteriën in het wortelkanaal doden. Als het wortelkanaal voldoende ver en ruim is opgevijld, kan het gevuld worden. Het wortelkanaal kan op verschillende manieren gevuld worden. Bijna alle technieken gebruiken een soort rubber, guttapercha genaamd en cement als vulmateriaal. De guttapercha wordt vloeibaar of in de vorm van stiftjes in het kanaal gebracht

Verbeteringen na de behandeling

De wortelkanalen zijn gevuld en de ontsteking aan de wortelpunt (apex) is bijna verdwenen. In werkelijkheid duurt het vaak een half jaar voordat duidelijk de eerste verbeteringen te zien zijn en het kan wel enkele jaren duren voordat de ontsteking helemaal verdwenen is. De klachten verdwijnen over het algemeen wel binnen enkele weken tot maanden.

Mogelijke complicaties bij een wortelkanaalbehandeling

Indien u een wortelkanaalbehandeling heeft gehad, dan kan het voorkomen dat uw kaak dikker wordt en u pijn krijgt. De tandarts kan in zo'n geval de tand of kies van binnen reinigen, maar het lichaam zal zelf de ontsteking buiten de tand of kies opruimen. Het kan in sommige gevallen zo zijn dat het lichaam hier steun voor nodig heeft en in dat geval kan kan er een antibioticakuur worden voorgeschreven. De antibioticakuur werkt meestal pas na drie dagen.

Het kan voorkomen dat u na een wortelkanaalbehandeling een dikke kaak heeft. Indien de pijn en de klachten na de wortelkanaalbehandeling heftig zijn, dan kunt u contact opnemen met uw tandarts. De dikke kaak en pijn kunnen worden veroorzaakt door een ontsteking. Er zijn meerdere redenen denkbaar waarom de ontsteking niet door het lichaam weggewerkt wordt. Een niet goed schoongemaakt kanaal kan een reden zijn, maar een algemeen slechte weerstand of bijvoorbeeld diabetes kunnen ook oorzaken van de dikke wang zijn.

Hoelang kunt u wachten met een wortelkanaalbehandeling? Dat is een vraag die bij heftige kiespijn vaak wordt gesteld. De klachten kunnen wijzen op een ontsteking aan de wortelpunt. En dat zal niet van zelf oplossen. Als dat het geval is, dan kunt u het beste een tandarts bellen. De tandarts kan er naar kijken en bij hevige pijn kunnen er foto's worden gemaakt. Eventueel kan er een wortelkanaalbehandeling worden gestart.

Een ontstoken wortelpunt na wortelkanaalbehandeling komt ook voor. Indien u eerder een wortelkanaalbehandeling heeft gehad en u krijgt daar later hinder van, bijvoorbeeld omdat er een paar jaar later blijkt dat er een klein stukje achtergebleven is. U zult dan een antibioticakuur krijgen om de ontsteking te stoppen. De wortelpunt zal dan worden verwijderd. Deze ingreep kan eenvoudig zijn en zonder pijn worden uitgevoerd.

Soms keert een ontsteking na wortelkanaalbehandeling terug. Een mogelijkheid voor een tandarts kan zijn om een antibioticakuur te geven. Het kan ook zijn dat er sprake is van een chronische ontsteking. Dan is het goed om de oorzaak te weten. In veel gevallen zijn bacteriën die in bijvoorbeeld een zijkanaal van een wortel zijn gaan zitten. Mocht het wachten op het rustig worden van de ontsteking te lang duren, dan kunt u overwegen om de kies er uit te laten halen.

Alternatief

Het alternatief is het trekken van de tand of kies.

Pijn bij een wortelkanaalbehandeling

Indien uw zenuw ontstoken is, dan kunt u pijn of last van gevoeligheid hebben. Een veel voorkomende veroorzaker van de pijn is tandbederf, ook wel cariës genoemd.

Het kan dat bij de wortelkanaalbehandeling de wortelkanalen op lengte gevijld en opgevuld zijn. Bij het vullen worden cement en stiftjes in het wortelkanaal geplaatst. Hierdoor komt het wel vaker voor dat bij de behandeling een vijltje en/of een klein beetje cement voorbij de wortelpunt komt. Het gebied rond het einde van de wortel raakt dan een tijdje geïrriteerd, bijvoorbeeld bij het kauwen van voedsel. Het herstel zal na een paar weken intreden. Ook afvalstoffen en bacteriële producten na de wortelkanaalbehandeling kunnen voor irritatie zorgen.

Sommige patiënten hebben erge napijn na een wortelkanaalbehandeling. Een remedie is het onderdrukken van de erge napijn met pijnstillers. Als de klachten erger worden, of er komen zwellingen op, dan is het verstandig om terug te gaan naar de tandarts om er naar te laten kijken.

Ook komt een gevoelige kies na de wortelkanaalbehandeling voor. De pijn zal zich dan met name voordoen bij het kauwen. Indien er een ontsteking in het kaakbot zit, dan komt de ontsteking vanuit de wortelpunten. Het kan wel een jaar duren voordat de ontsteking helemaal weg is.